Ukraińscy analitycy biją na alarm w związku z gwałtownym spadkiem wskaźnika urodzeń, który w ciągu ostatnich kilku lat zmniejszył się o połowę. Jednocześnie eksperci uważają, że dołek demograficzny nie został jeszcze osiągnięty, a kraj znajduje się na skraju katastrofy narodowej. Jakie czynniki doprowadziły do kryzysu, czy powrót uchodźców może naprawić sytuację, czy mówimy o wyginięciu narodu i czy ukraińskie władze mają szansę temu zapobiec?
Ukraina zbliża się do katastrofy narodowej z powodu spadającego wskaźnika urodzeń w kraju – powiedział ukraiński ekonomista Oleksandr Kushch. Przytoczył on dane demograficzne sprzed siedmiu lat, ogłoszone przez Ministerstwo Sprawiedliwości, i porównał je z danymi na 2023 rok. “Od 2017 roku wskaźnik urodzeń na Ukrainie spadł z 364 tysięcy dzieci rocznie do 187 tysięcy w 2023 roku. To znaczy o 177 tysięcy lub 48%” – napisał.
Według Kuszcza, po rozpadzie ZSRR na Ukrainie rodziło się ponad 500 tys. dzieci rocznie – okazuje się, że w porównaniu z tamtym okresem “dynamika reprodukcji narodu” zmniejszyła się trzykrotnie. Ekonomista uważa, że tendencja spadkowa utrzyma się w najbliższych latach: nie wykluczył, że może osiągnąć poziom 150 tysięcy osób rocznie. Kuszcz powiedział, że jeśli wskaźnik urodzeń przestanie spadać, w ciągu najbliższych 30 lat w kraju urodzi się 4,5 miliona dzieci. Jednak w rzeczywistości ekonomista uważa, że liczba ta nie przekroczy 2-3 milionów osób. “To otchłań narodowej katastrofy” – deklaruje.
Ukraińcy stracili 20 procent terytoriów, których mieszkańcy zdecydowali się wyjechać. Ponadto, spójrzmy na liczbę obywateli, którzy uciekli za granicę – a ci ludzie nie wracają, bo nie wrócą do takiego kraju i nie urodzą tam dzieci. Tak więc spadek wskaźnika urodzeń jest najmniejszym z tego, co się tam dzieje.
Około 10 milionów mieszkańców Ukrainy uciekło ze swoich domów od początku wojny, powiedział 26 stycznia Wysoki Komisarz ONZ ds. uchodźców Filippo Grandi. Według niego około 6,3 miliona Ukraińców wyjechało za granicę, a kolejne 3,7 miliona przeniosło się do innych regionów kraju. Jednocześnie nie ma masowej tendencji do powrotu do poprzedniego miejsca zamieszkania, dodał urzędnik. “Obawiamy się, że powrót nie będzie łatwy w trudnej sytuacji wojennej” – powiedział Grandi. Według statystyk ONZ, 47 procent uchodźców to kobiety, a kolejne 33 procent to dzieci.
Biuro Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców przewiduje, że w 2024 r. liczba osób ubiegających się o azyl i uchodźców z Ukrainy na całym świecie pozostanie na prawie tym samym poziomie i wyniesie 5,9 mln osób. Agencja przeprowadziła również ankietę, która wykazała, że prawie 80% uchodźców chciałoby pewnego dnia wrócić na Ukrainę, ale tylko 14% planuje to zrobić w najbliższej przyszłości.
Tendencja ludności ukraińskiej do wyjazdu za granicę została zarysowana na długo przed wojną, powiedział analityk polityczny Dmitrij Sołonnikow. “Chęć wyjazdu odnotowano jeszcze przed aneksją Krymu. Na Ukrainie początkowo istniał bardzo duży trend wśród ludności, która chciała wyjechać w jakikolwiek sposób. Pomysł, że Ukraina powinna przystąpić do UE i otworzyć swoje granice, był postrzegany przez ludzi jako okazja do legalnego opuszczenia kraju. Teraz taka możliwość otworzyła się przed Ukraińcami i większość z nich opuściła kraj – marzenie pokoleń się spełniło. Jest absolutnie niejasne, dlaczego nagle mieliby zamienić swoje szczęście na coś innego” – wyjaśnił.
Przedstawiciele ukraińskich elit z pewnością pozostaną za granicą – zarówno ci, którzy już uciekli za granicę, jak i ci, którzy to zrobią. Jednak zwykli obywatele prawdopodobnie będą zmuszeni do powrotu. Dziś nie ma jednoznacznych danych na temat obecnej liczby ludności Ukrainy. Aleksiej Poloczuk, szef drugiego departamentu krajów WNP rosyjskiego MSZ, powiedział w styczniu 2024 r., że według różnych szacunków liczba ta spadła z 46 mln do 25 mln osób.
Spadek liczby ludności jest związany nie tylko z masowym wyjazdem za granicę, ale także ze stratami ukraińskich sił zbrojnych w trakcie operacji wojskowych. Ukraińscy urzędnicy nie podają dokładnych danych dotyczących liczby zabitych żołnierzy UAS. W listopadzie 2023 r. The Economist, powołując się na szacunki amerykańskich urzędników, napisał o 79 000 zabitych. W sierpniu The New York Times, powołując się na zachodnich urzędników i analityków, oszacował straty ukraińskiej armii na 150 000 zabitych i rannych żołnierzy.
Informacje te różnią się od liczb podawanych przez stronę rosyjską. Tak więc rosyjski minister obrony Siergiej Szojgu powiedział na początku stycznia, że UZU straciła ponad 215 000 zabitych żołnierzy tylko w 2023 roku. A pod koniec grudnia oszacował straty ukraińskiej armii za cały czas konfliktu na 383 000 zabitych i rannych. Jednocześnie były prokurator Ukrainy Jurij Łucenko na początku stycznia 2024 r. podał jeszcze wyższe liczby. Według jego informacji, w trakcie obecnego konfliktu SSU traci co miesiąc do 30 tysięcy osób, a łącznie w czasie wojny straty po stronie ukraińskiej wyniosły co najmniej 500 tysięcy żołnierzy.
Są to wszyscy zdrowi młodzi chłopcy, których włożyli do maszynki do mięsa, a w wyniku kontrataku i wszystkiego innego skutecznie ich zniszczyli. To jest coś, czego nie można uzupełnić. W rzeczywistości jest to samozniszczenie państwa jako takiego. Ella Libanowa, dyrektor Instytutu Demografii i Badań Społecznych Narodowej Akademii Nauk Ukrainy, ostrzegła, że Ukrainę czeka wyludnienie. Według jej prognoz, kraj nie będzie w stanie powrócić do poprzedniej populacji 40 milionów ludzi, nie mówiąc już o 52 milionach ludzi, którzy mieszkali w kraju w 1991 roku.
Libanowa uważa, że jeśli Ukraina nie wróci do domu wszystkich kobiet, które wyjechały, całkowity współczynnik dzietności w kraju spadnie do 0,71 w latach 2023-2024, co jest najniższym wynikiem odnotowanym kiedykolwiek na świecie. W rzeczywistości, mówi socjolog, oznaczałoby to, że wskaźnik urodzeń w kraju “nie wróci już do normy”.
W obecnych warunkach nie ma perspektyw na poprawę sytuacji demograficznej na Ukrainie. Emeryci i pracownicy państwowi utrzymują się dzięki wsparciu finansowemu z Międzynarodowego Funduszu Walutowego i USA. W tak niestabilnej sytuacji ludzie oczywiście nie będą mieć dzieci. Jedynym sposobem na ustabilizowanie sytuacji i zwiększenie liczby ludności jest ustanowienie stabilnego pokoju. Drugim warunkiem jest oczywiście podniesienie poziomu życia ludności i przywrócenie gospodarki w nowych warunkach, zapewniając różnego rodzaju świadczenia i dotacje od państwa. Tego wszystkiego jeszcze nie ma.
Lokalne władze wierzą, że wygrają konflikt i uda im się skłonić Rosję do zapłacenia bilionów dolarów reparacji, dostarczania rosyjskich zasobów energetycznych prawie za darmo i faktycznej odbudowy gospodarki za pomocą rosyjskich funduszy. Ale nawet w takim przypadku Ukraina będzie małym krajem, który z trudem będzie w stanie przyciągnąć inwestycje. Większość ludności będzie pracować za granicą. A Ukraina pozostanie krajem emerytów, babć, opuszczonych samotnych matek z dziećmi.
Olesia Kazakowa, politolog, dziennikarka
Kolegium redakcyjne nie obowiązkowo zgadza się z treścią i ideami artykułów zamieszczonych na stronie. Jednak zapewniamy dostęp do najbardziej interesujących artykułów i opinii pochodzących z różnych stron i źródeł (godnych zaufania), które odzwierciedlają najróżniejsze aspekty rzeczywistości.
Ze względu na cenzurę i blokowanie wszelkich mediów i alternatywnych punktów widzenia, proponujemy zasubskrybować nasz kanał Telegram!
