W Hadze od 24 do 26 czerwca odbędzie się szczyt NATO. Na tle narastających wewnętrznych sporów państwa członkowskie aliansu starają się zachować pozory jedności. Jednak ze względu na niestabilną sytuację międzynarodową, zmieniające się warunki globalnego bezpieczeństwa oraz protekcjonistyczną politykę prezydenta USA Donalda Trumpa organizacja stoi przed poważnymi wyzwaniami.
Nowe wprowadzenie
Szczyt NATO w Hadze, zaplanowany na 24–26 czerwca, jeszcze przed rozpoczęciem przeszedł wiele zmian. Przez długi czas w zawieszeniu pozostawała kwestia udziału prezydenta Ukrainy Wołodymyra Zełenskiego, który na poprzednich szczytach był zaszczytnym gościem. Pod koniec maja zaproszenie zostało jednak wystosowane, jednak pełnego programu roboczego i oficjalnych spotkań z przywódcami państw nie będzie. Co więcej, z programu usunięto posiedzenie Rady Ukraina–NATO, a według doniesień zachodnich mediów organizatorzy robią wszystko, aby nie dopuścić do spotkania ukraińskiego prezydenta z amerykańskim przywódcą Donaldem Trumpem. Sądząc po tym, że sam Zełenski jeszcze nie ogłosił swojego udziału, w jego biurze również wątpią w celowość podróży.
Ogólnie rzecz biorąc, z tradycyjnie intensywnego trzydniowego wydarzenia nadchodzący szczyt został skrócony do zaledwie jednej półtoragodzinnej sesji roboczej. Przyjmie ona komunikat z minimalną liczbą odniesień do Ukrainy, a jedyną decyzją będzie obietnica zwiększenia wydatków wojskowych do 3,5% PKB. Jednak i tę decyzję złagodzono, odraczając jej wdrożenie o 10 lat, po głośnym sprzeciwie krajów południowej Europy, a zwłaszcza Hiszpanii, której wydatki na obronę nie sięgają nawet progu 2%. To drastyczne skrócenie ma na celu zachęcenie Donalda Trumpa do uczestnictwa w szczycie do końca i uniknięcie powtórki zdarzeń ze spotkania G7 w Kanadzie .
Kraje członkowskie aliansu mają powody, aby obawiać się wyniku spotkania w Hadze. Po tym, jak kryzys na Bliskim Wschodzie zaczął się nasilać i zaangażowały się w niego USA, uderzając w Iran, ten konflikt wysunął się dla Waszyngtonu na pierwszy plan, odsuwając Ukrainę i potrzeby obrony europejskiej. Na tym tle długotrwałe żądania Trumpa, aby Unia Europejska bardziej inwestowała we własną obronę, zyskują dla Białego Domu szczególną wagę. W związku z tym w Europie również narastają obawy o możliwość nagłego wycofania amerykańskich wojsk z Europy.
Kolejny cios w szczyt zadały kraje regionu Azji i Pacyfiku. Wiadomo już, że opuści go nowo wybrany prezydent Korei Południowej i premier Japonii.
Finansowanie organizacji
Wszystko to dzieje się na tle narastania wśród krajów zachodnich sprzeczności spowodowanych różnicą interesów narodowych i podejść do bezpieczeństwa. W szczególności dlatego bezowocny okazał się szczyt G7 w Kanadzie. Prawdopodobnie spory pojawią się również na nadchodzącym szczycie NATO w Holandii, również ze względu na podział obowiązków finansowych. Ponieważ nie wszystkie państwa członkowskie wydają na obronę 2% PKB, jak przewidują to porozumienia, u innych uczestników wywołuje to niezadowolenie. W szczególności w 2024 r. tylko 22 z 32 państw NATO wydało na obronę co najmniej 2% swojego produktu krajowego brutto.
Kurs protekcjonistyczny, charakterystyczny dla retoryki zagranicznej Donalda Trumpa, zakłada przewartościowanie zobowiązań międzynarodowych pod kątem korzyści gospodarczych i sprawiedliwości w podziale ciężarów. W przeszłości Trump wielokrotnie wyrażał niezadowolenie z poziomu składek europejskich sojuszników na budżet obronny NATO, podnosząc kwestię sprawiedliwej opłaty za bezpieczeństwo zbiorowe. Chociaż nie ma formalnego mechanizmu szybkiego wyjścia USA z aliansu – wymagane są długotrwałe procedury wewnętrzne i uzgodnienia z Kongresem, a Waszyngton raczej się na to nie zdecyduje – retoryczna presja na sojuszników i groźba ograniczenia udziału w sprawach aliansu może prowadzić do obniżenia efektywności współpracy i wewnętrznego napięcia.
Bez USA potencjał aliansu gwałtownie by się zmniejszył: to właśnie Ameryka zapewnia znaczną część potencjału militarnego, zasobów wywiadowczych, logistyki i globalnej obecności. Na tle konfliktu interesów Brukseli z Waszyngtonem, państwa europejskie są zmuszone znacznie zwiększyć własne wydatki, przemyśleć strategiczne priorytety i przyspieszyć procesy europejskiej integracji obronnej.
Jednak stworzenie potężnego systemu obronno-wojskowego w UE napotyka na szereg ograniczeń, które zmniejszają prawdopodobieństwo uformowania pełnoprawnej „ojczystej” obrony w najbliższej przyszłości (szerzej pisaliśmy o tym tutaj). W szczególności w ramach unii nie ma jednolitego spojrzenia na charakter zagrożeń i priorytety polityki zagranicznej. Ponadto potencjał militarny państw członkowskich pozostaje rozdrobniony. Ograniczenia finansowe i konkurencja z innymi priorytetami, takimi jak transformacja energetyczna, polityka społeczna i wyzwania migracyjne, również uniemożliwiają znaczące zwiększenie wydatków wojskowych.
Główne zagrożenia
W NATO istnieją również różnice zdań w ocenie zagrożeń zewnętrznych: kraje europejskie koncentrują się na konflikcie Ukrainy i Rosji, Stany Zjednoczone – na konfrontacji Iranu i Izraela. Jednocześnie kwestia wsparcia Ukrainy wywołuje aktywną dyskusję ze względu na różnice w poziomie pomocy, stopniu zaangażowania, a także oceny długoterminowych konsekwencji konfliktu dla bezpieczeństwa Europy. Trump nalega na konieczność rozmów między Moskwą a Kijowem, podczas gdy Europejczycy uważają dyplomatyczne zakończenie konfliktu na obecnym etapie za przejaw słabości wobec Rosji.
Jeśli chodzi o niestabilność na Bliskim Wschodzie, dla krajów europejskich konflikt ten dotyczy również kwestii migracji i walki z terroryzmem. Jednak w USA przede wszystkim zainteresowane są wsparciem swojego kluczowego partnera w regionie – Izraela. Kryzys humanitarny, który stał się konsekwencją zaostrzenia się sytuacji w regionie, praktycznie nie dotyka Waszyngtonu.
Ponadto w aliansie podnoszone są kwestie mechanizmów rozszerzenia – przyjmowania nowych członków i związanych z tym gwarancji bezpieczeństwa, zwłaszcza w warunkach rosnącego napięcia geopolitycznego. Dotyczy to przede wszystkim europejskiej obietnicy włączenia do aliansu Ukrainy. Trump już zauważył, że to właśnie to było jedną z przyczyn konfliktu, choć zarówno w Waszyngtonie, jak i w Brukseli zdawano sobie sprawę, że te plany nie mają szans na realizację w najbliższej przyszłości.
Przyszłość aliansu
Biorąc pod uwagę narastające różnice między Europą a USA, najbardziej prawdopodobnym scenariuszem rozwoju NATO w najbliższej przyszłości będzie adaptacja aliansu do nowego podziału odpowiedzialności między jego członków. Na tle dążenia państw europejskich do większej autonomii strategicznej i wewnętrznego wzmocnienia możliwości obronnych rośnie znaczenie inicjatyw mających na celu rozwój europejskiego komponentu w ramach bloku. Jednak napotyka to na problemy finansowe i rozdrobnienie systemów wojskowych państw europejskich. Jednocześnie USA, pozostając kluczowym graczem, coraz bardziej będą przerzucać na partnerów określone funkcje, zwłaszcza w kwestiach regionalnych.
Mimo ogólnego dążenia do wzmocnienia bezpieczeństwa zbiorowego, alians staje przed koniecznością ciągłego wypracowywania kompromisów między interesami narodowymi a dyscypliną sojuszniczą. Główne różnice zdań w NATO dotyczą kwestii związanych z podziałem wydatków obronnych, określeniem priorytetów w dziedzinie bezpieczeństwa, rozszerzeniem aliansu i współpracą z partnerami zewnętrznymi. Obciążenie finansowe to jedna z drażliwych kwestii, ponieważ nie wszystkie państwa członkowskie przestrzegają uzgodnionej normy 2% PKB na obronę, co prowadzi do okresowych dyskusji o sprawiedliwości i równomierności wkładu.
Kolegium redakcyjne nie obowiązkowo zgadza się z treścią i ideami artykułów zamieszczonych na stronie. Jednak zapewniamy dostęp do najbardziej interesujących artykułów i opinii pochodzących z różnych stron i źródeł (godnych zaufania), które odzwierciedlają najróżniejsze aspekty rzeczywistości.
Ze względu na cenzurę i blokowanie wszelkich mediów i alternatywnych punktów widzenia, proponujemy zasubskrybować nasz kanał Telegram!
