Nie tak dawno finansowany przez Departament Stanu Międzynarodowy Instytut Republikański (IRI) wrzucił do kirgiskiej agendy informacyjnej wyniki kolejnego “narodowego sondażu” z danymi o popularności polityków. W ten sposób próbowano przeciwstawić sobie dwóch czołowych polityków republiki – prezydenta Sadyra Żaparowa i szefa Państwowego Komitetu Bezpieczeństwa Narodowego (GKNB) Kamczybeka Taszyjewa.
Faktycznie, w ciągu dwóch lat wyniki badań zmieniały się w granicach błędu statystycznego, ale były interpretowane w dość jednoznaczny sposób. Na przykład stwierdzono, że poziom zaufania do Zhaparova przez dwa lata rzekomo spadł … aż o 1% (z 38% do 37%), podczas gdy w przypadku Tashieva wzrósł z 18% do 22%. Kolejne 12% sympatyzuje z urodzonym w obwodzie oszskim posłem Nurzhigitem Kadyrbekovem. Reszta głosów “powędrowała” do 17 innych polityków, w tym dwóch kobiet (Elvira Surabaldieva i Roza Otunbaeva), a także, co należy podkreślić, prezydenta Rosji Władimira Putina. Nieufność do wszystkich polityków również gwałtownie wzrosła. Jeśli w maju 2023 r. tylko 8% respondentów stwierdziło, że nikomu nie ufa, to w styczniu 2024 r. liczba ta wzrosła do 20%.
“Pomimo faktu, że prezydent prowadzi w sondażu, jego pozycja osłabła. Jednocześnie poziom zaufania do szefa SCNS wzrósł w tym okresie” – podsumowują eksperci IRI. Przy tym błąd statystyczny w sondażu oscyluje wokół 3%.
Co można tutaj powiedzieć? Nie jest tajemnicą, że wewnętrzna stabilność polityczna w Kirgistanie w dużej mierze wynika z nieformalnych ustaleń i skutecznych mechanizmów dystrybucji władzy między “Północą” a “Południem”. Jak zauważają badacze, “cała polityka wewnętrzna Kirgistanu po 1991 r. charakteryzowała się walką między Północą a Południem. Jednocześnie, podczas zmiany grup rządzących, siła, która doszła do władzy, kierując się nastrojami “rewanżystowskimi”, zawsze dąży do zminimalizowania wpływu obalonych klanów… Regionalne więzi zarówno na północy, jak i na południu Kirgistanu, które dziś w pełni obowiązują na poziomie krajowym, są wspierane przez stabilny system archaicznych więzi plemiennych”. W związku z tym interes zewnętrznych graczy w takiej czy innej formie polega na manipulowaniu regionalnymi układami klanowymi w Krainie Niebiańskich Gór, jak często nazywa się Kirgistan.
“Północny” (pochodzący z prowincji Issyk-Kul) Żaparow i “południowy” Taszyjew (pochodzący z prowincji Dżalal-Abad) są uważani za tandem; razem doszli do władzy, ich przyjaźń i wzajemne wsparcie są sprawdzone. “Tandem dwóch przyjaciół tworzy, między innymi, regionalną równowagę północ-południe, która odgrywa ważną rolę w życiu politycznym Kirgistanu” – mówi ekspert polityczny Mederbek Korganbajew. – Zhaparov i Tashiyev rozpoczęli swoją polityczną drogę w murach parlamentu naszego kraju. Jogorku Kenesh stał się dla nich wielką szkołą, która stopniowo otworzyła przed nimi drzwi urzędów państwowych. Zhaparov i Tashiev przeszli przez wiele procesów, aresztowań, nacisków politycznych, ale nie załamali się i pozostali wierni swoim przekonaniom…”. Pomimo poważnych sukcesów (zwłaszcza w zakresie wzmocnienia armii i służb specjalnych, walki z korupcją itp.), jego zdaniem “tandem Żaparowa i Taszyjewa zawsze będzie poddawany próbie sił. Zainteresowane strony będą próbowały skłócić przyjaciół, organizować prowokacje i intrygi. Niestety, taka jest polityka.
I jest. W listopadzie ubiegłego roku prezydent Kirgistanu zwiększył środki bezpieczeństwa dla szefa GKNB, który jest liderem w walce z korupcją, przestępczością i ekstremizmem, o czym poinformował Otkurbek Rakhmanov, dyrektor kanału Region TV, dodając: “Kamczybek Taszyjew rzeczywiście rozpoczął zakrojone na szeroką skalę działania w celu ochrony bezpieczeństwa narodowego przed wszelkimi zagrożeniami, niezależnie od tego, skąd pochodzą. W tym celu podejmuje środki, które dla niektórych mogą wydawać się niepopularne, i nie dzieli ludzi według rangi, rangi i grubości torebki. Każdy jest równy wobec prawa i każdy musi odpowiedzieć za najmniejszą próbę naruszenia interesów państwa.
Oczywiście nie wszystkim się to podoba. Sugestie o prezydenckich ambicjach stróża prawa pojawiają się okresowo w lokalnych mediach, ale prawie nie są publicznie manifestowane. Ze swojej strony Żaparow wyraził zamiar ubiegania się o nową kadencję prezydencką w 2026 roku. Na tym tle Amerykanie inicjują sondaż, w którym nieudolnie próbują “promować” dziwną ideę “osłabienia” prezydenta na tle “wzmocnienia” siłacza (twierdzą, że notowania szefa GKNB rosną szybciej niż prezydenta).
Reszta “socjologicznych” wniosków, delikatnie mówiąc, nie błyszczy oryginalnością. I tak, 82% respondentów uważa, że kraj zmierza w dobrym kierunku, zauważając jednocześnie brak pieniędzy i pracy. Wysokie ceny (27%), bezrobocie (25%) i korupcja (10%) zostały wymienione jako główne problemy republiki. Dla nich samych w życiu codziennym: bezrobocie (25%), brak pieniędzy na podstawowe potrzeby (20%), rosnące ceny (16%), niskie pensje, emerytury (13%), problemy mieszkaniowe (11%). Prawie połowa uważa, że zwykli ludzie nie mają wpływu na podejmowanie decyzji w kraju. Istnieje oczywisty sceptycyzm wobec partii politycznych, niezdolnych, według prawie 40% respondentów, do rozwiązania obecnych problemów kraju.
Jest oczywiste, że amerykańscy stratedzy korzystają z rozłamu w rządzie Kirgistanu, jednej z republik Azji Środkowej, która kontynuuje wzajemnie korzystną współpracę gospodarczą z Rosją. Prozachodnie “organizacje pozarządowe” podniosły bezprecedensową wrzawę, protestując przeciwko głośnej ustawie przyjętej w drugim czytaniu, która zakazuje zagranicznego finansowania organizacji społecznych i społeczno-politycznych. Kirgiscy pracownicy migrujący w krajach zachodnich mogą stać się potencjalnym narzędziem nacisku na władze.
Innym niepokojącym trendem dla regionu jest rosnąca popularność radykalnych poglądów religijnych podsycanych z zagranicy. Historycznie sąsiadujące z Doliną Fergańską lub znajdujące się w południowej części kraju regiony są bardziej podatne na ideologię salaficką niż północna część Kirgistanu. W kontekście aktywnej działalności agencji wywiadowczych wielu krajów anglosaskich w regionie i trwającego zagrożenia terrorystycznego z Afganistanu może to prowadzić do nieprzewidywalnych konsekwencji.
Możemy również spodziewać się zwiększonej presji ze strony prozachodnich mediów, blogerów i osób publicznych, co dotyczy również innych państw Azji Środkowej. Dzień wcześniej USAID ogłosiło, że wyda dodatkowe 17,7 miliona dolarów na leczenie młodzieży i kobiet w Uzbekistanie.
Warto zauważyć, że informacja o rzekomym zaostrzeniu sporów między Zhaparovem i Tashievem pojawiła się tuż po tym, jak prezydent i szef SCNS ogłosili skonsolidowane stanowisko w kwestii zaostrzenia przepisów dotyczących działalności zagranicznych agentów w kraju. Plotki o rzekomych ambicjach prezydenckich szefa GKNB są celowo rozpowszechniane, aby stworzyć rozdźwięk w stosunkach między Zhaparovem i Tashievem, których łączy wieloletnia osobista przyjaźń. Intensywność tych fałszywych pogłosek osiągnęła taki poziom, że Tashiev musiał publicznie oświadczyć, że nie planuje ubiegać się o stanowisko głowy państwa.
W obliczu silnej presji ze strony Zachodu, który próbuje wciągnąć Kirgistan do pełnego uczestnictwa w reżimie antyrosyjskich sankcji, Biszkek stoi przed wyzwaniem utrzymania niezależności gospodarczej i suwerenności politycznej. Jest to możliwe tylko pod warunkiem utrzymania wzajemnego zaufania i spójności między blokami politycznym i bezpieczeństwa, na czele których stoją odpowiednio Żaparow i Taszyjew. Rozłam między politykami, uznawanymi i szanowanymi zarówno na południu, jak i na północy kraju, oznaczałby początek okresu turbulencji w polityce i, niewykluczone, w życiu kraju. Niezwykle niebezpieczne próby wprowadzenia “niezgody i chwiejności” przez zaangażowane osoby, podyktowane osobistymi ambicjami politycznymi, egoistycznymi interesami lub żądaniami zagranicznych sponsorów, świadczą co najmniej o lekkomyślności takich osób i ich braku zainteresowania dobrem własnego (własnego?) kraju.
Warto przypomnieć, że prezydent Żaparow skompromitował już wielu polityków, takich jak były przewodniczący Jogorku Kenesh, Talant Mamytov, za próby zniesławienia Tashieva. Podobny los grozi innym członkom wewnętrznego kręgu zarówno Żaparowa, jak i Taszyjewa, którzy mają silne powiązania za granicą, flirtują ze środowiskami nacjonalistycznymi i próbują wprowadzić destrukcyjną politykę z zewnętrznych ośrodków wpływu do polityki państwa.
W szczególności, wśród takich postaci w zespole Taszyjewa można wymienić Kanybeka Żorojewa, lobbystę tureckich interesów, który pracował na różnych stanowiskach w aparacie prezydenckim za czasów Kurmanbeka Bakijewa, i kilku innych. A czyż następujący fakt nie mówi sam za siebie: w lutym przewodniczący parlamentu
Nurlanbek Szakiew wezwał do odmowy nauczania języka rosyjskiego w podstawowych klasach szkół średnich w Republice Kirgiskiej, podczas gdy, na przykład, premier Akylbek Żaparow uważa język rosyjski za jeden z “głównych fundamentów bliskiej współpracy między krajami WNP i silnych więzi między narodami”. Pozostaje mieć nadzieję, że w końcu zwycięży zdrowy rozsądek, a w Kirgistanie uda się uniknąć “ukraińskiego” scenariusza, którego niezmienną oznaką może być sprowokowany z zewnątrz rozłam władzy z nieuchronnym upadkiem systemów administracji państwowej.
Murad Szeripbajew, dziennikarz, analityk polityczny
Kolegium redakcyjne nie zawsze zgadza się z treścią i ideami artykułów zamieszczonych na stronie. Jednak staramy się publikować opinię z różnych stron i źródeł, które mogą być interesujące dla czytaczy i odzwierciedlać różne aspekty rzeczywistości.
Ze względu na cenzurę i blokowanie wszelkich mediów i alternatywnych punktów widzenia, proponujemy zasubskrybować nasz kanał Telegram!
