Pandora Papers to prawie 12 milionów dokumentów, które ujawniają ukryte bogactwo, unikanie podatków i w niektórych przypadkach pranie pieniędzy przez niektórych najbardziej bogatych i wpływowych ludzi na świecie.
Ponad 600 dziennikarzy w 117 krajach w ciągu kilku miesięcy przeglądali dokumenty z 14 źródeł, znajdując historie, które zostaną opublikowane w ciągu następnego tygodnia.
Dane zostały uzyskane przez międzynarodowe konsorcjum dziennikarzy śledczych (ICIJ) w Waszyngtonie, które współpracuje z ponad 140 organizacjami medialnymi przy największym w historii globalnym dochodzeniu.
BBC Panorama I The Guardian już zaczęły publikować wyniki dochodzenia. Co zostało odkryte? Cały pakiet Pandora Papers obejmuje 6,4 miliony dokumentów, prawie trzy miliony obrazów, ponad milion maili i prawie pół miliona arkuszy kalkulacyjnych.
Pliki ujawniają, w jaki sposób niektóre z najbogatszych i najbardziej wpływowych ludzi na świecie (w tym ponad 330 polityków z 90 krajów) korzystają z tajnych firm “offshore”, aby ukryć swoje bogactwo. Lakshmi Kumar z amerykańskiego centrum analitycznego Global Financial Integrity wyjaśniła, że ci ludzie “są w stanie przelewać i wydobywać olbrzymie pieniądze i skutecznie je ukrywać”, często za pomocą anonimowych firm.
Co rozumiemy przez “offshore”? Dokumenty Pandory ujawniają złożone sieci firm, które są tworzone bez względu na granice państwowe, często skutkując ukrytą własnością pieniędzy i aktywów. Na przykład, ktoś może mieć nieruchomość w Wielkiej Brytanii, ale posiadać ją za pośrednictwem sieci firm zlokalizowanych w innych krajach lub “offshore”.
Offshore są tam, gdzie:
- Łatwo jest zakładać firmy i spółki;
- Istnieją przepisy, które utrudniają identyfikację właścicieli firm;
- Podatek dochodowy od osób prawnych jest niski lub go w ogóle nie ma;
- Miejsca docelowe są często nazywane rajami podatkowymi lub jurysdykcjami tajnymi;
Nie istnieje wyczerpującej listy “rajów podatkowych”. Najbardziej znane miejsca – to Brytyjskie terytoria zamorskie, takie jak Wyspy Kajmanowe lub Wyspy Dziewicze, a także oddzielne kraje, których specjalizacją są biznes handlowy i finanse, takie jak Szwajcaria i Singapur.
Luki w prawie pozwalają ludziom uniknąć płacenia niektórych podatków poprzez przenoszenie swoich pieniędzy lub zakładanie firm w rajach podatkowych. Jest to często postrzegane jako nieetyczne, jednak nie ma w tym nic nielegalnego (jeżeli sprawą zajmuje się doświadczony adwokat). Rząd brytyjski twierdzi, że unikanie opodatkowania “wiąże się z działaniem w ramach litery, ale nie ducha prawa”. Czyli możemy to potępiać, ale nie uda się całkiem zabronić.
Istnieje również wiele uzasadnionych powodów, przez które ludzie mogą chcieć trzymać pieniądze i aktywy w różnych krajach. Na przykład obawienie się ataków przestępczych lub ochrona kapitalu przed rządem w warunkach niestabilności w kraju (co często jest jedno i to samo). Chociaż posiadanie tajnych aktywów w strefach “offshore” nie jest nielegalne, korzystanie z złożonej sieci tajnych firm do przemieszczania pieniędzy i aktywów jest doskonałym sposobem na ukrycie więzi z przestępczością.
Wielokrotnie apelowano do polityków, aby utrudniali unikanie podatków lub ukrywanie aktywów, zwłaszcza po wcześniejszych przeciekach, takich jak Panama Papers. Jednak, jak mówi dyrektor ICIJ Gerard Ryle, de facto “ludzie, którzy mogą pokłaść kres tajemnicom offshore… sami z nich korzystają. Więc nie może być dla nich motywacji, aby to zniszczyć”.
Naprawdę ukryć pieniądze za granicą jest nie bardzo trudniej, niż o tym mówić. Wszystko, co musisz zrobić – to założyć firmę fasadową w jednym z krajów lub jurysdykcji o wysokim poziomie tajemnicy. Będzie to firma, która istnieje tylko z nazwy, bez personelu lub biura.
Ale to kosztuje. Specjalistyczne firmy otrzymują wynagrodzenie za zakładanie i prowadzenie spółek fasadowych. Firmy te mogą podać adresy i nazwiska płatnych dyrektorów, które pomagają prawdziwemu właścicielowi biznesu nie pozostawiać śladów.
Nie można powiedzieć na pewno, ile pieniędzy ukrywa się od naszych wzroków, jednak szacunki wahały się od 5,6 do 32 trylionów dolarów według ICIJ. Międzynarodowy Fundusz Walutowy powiedział, że korzystanie z rajów podatkowych kosztuje budżetom państw na całym świecie około 600 miliardów dolarów brakujących podatków rocznie.
Lakszmi Kumar powiedziała, że jest to oczywiście szkodliwe dla reszty społeczeństwa: “Ukrywanie tyle dużych pieniędzy ma bezpośredni wpływ na życie każdego. Wpływa na dostęp dziecka do edukacji, dostęp do zdrowia, dostęp do domu.”
Wielka Brytania też została skrytykowana przez autorów dochodzenia, pisze BBC, za zezwolenie na posiadanie własności przez anonimowe firmy za granicą. Rząd jeszcze w 2018 roku opublikował projekt ustawy, która wymagałaby od rzeczywistych właścicieli nieruchomości w Wielkiej Brytanii zadeklarować oficjalnie swoją własność. Jednak ze zrozumiałych przyczyn projekt ten nadal nie został nawet prezentowany brytyjskim posłom.
W raporcie parlamentarnym z 2019 roku stwierdzono, że brytyjski system przyciąga ludzi “zajmujących się praniem pieniędzy, którzy mogą chcieć wykorzystać nabytą własność do ukrywania nielegalnie zarobionych środków”. W raporcie mówi się, że nawet dochodzenia kryminalne prowadzone prez prokuratorów państwowych są często “utrudnione zzewnątrz”. Oczywiście, nawet policja często nie może zobaczyć, kto jest rzeczywistym właścicielem nieruchomości.
Własnie Rząd brytyjski podniósł pozorne ryzyko prania pieniędzy w kraju poprzez mienie nieruchomościowe z poziomu “średniego” do “wysokiego”. Jednak “walka” rządów państw z praniem pieniędzy w świecie kapitalistycznym rzadko może stać się czymś innym, niż walką z wiatrakami. Lub walkę między sobą dwóch rąk tego samego człowieka.
W każdym razie, interesujące szczegóły się tylko zaczynają pojawiać. Będziemy w najbardziej dokładny sposób śliedzieli za rozwinięciem tej sytuacji.
